W jakim wieku należy wykonać kolonoskopię?

Kolonoskopia to jedna z najskuteczniejszych procedur wczesnego wykrywania raka jelita grubego i innych schorzeń układu pokarmowego. W przypadku osób z grupy średniego ryzyka lekarze zalecają obecnie rozpoczęcie badań przesiewowych w postaci kolonoskopii w wieku 45 lat. Osoby z historią choroby w rodzinie lub chorobami przewlekłymi mogą wymagać wcześniejszego rozpoczęcia. Zrozumienie, kiedy rozpocząć, jak często powtarzać badanie i jakie środki ostrożności należy podjąć, gwarantuje, że pacjenci będą mogli w pełni skorzystać z terminowych badań przesiewowych.

Standardowe zalecenia wiekowe dla kolonoskopii

Przez wiele lat zalecany wiek rozpoczęcia badań przesiewowych kolonoskopii wynosił 50 lat. W ostatnich aktualizacjach główne towarzystwa medyczne obniżyły ten wiek do 45 lat. Zmiana ta była spowodowana rosnącą zachorowalnością na raka jelita grubego u młodych dorosłych. Obniżając zalecany wiek badań przesiewowych, lekarze dążą do wykrycia i leczenia polipów przedrakowych, zanim się rozwiną.

Niniejsze wytyczne dotyczą zarówno mężczyzn, jak i kobiet o średnim ryzyku zachorowania na raka jelita grubego. Kolonoskopia jest uważana za złoty standard, ponieważ pozwala lekarzom nie tylko obejrzeć wewnętrzną wyściółkę jelita grubego, ale także usunąć polipy podczas tego samego zabiegu.

Kolonoskopia dla grup wysokiego ryzyka

Chociaż standardowym wiekiem początkowym jest 45 lat, niektóre osoby powinny poddać się kolonoskopii wcześniej. Do grup wysokiego ryzyka należą:

• Wywiad rodzinny: Krewny pierwszego stopnia z rakiem jelita grubego lub zaawansowanymi gruczolakami. Rozpocznij w wieku 40 lat, czyli 10 lat wcześniej niż wiek krewnego w momencie diagnozy.

• Zespoły genetyczne: zespół Lyncha lub rodzinna polipowatość gruczolakowata (FAP) mogą wymagać kolonoskopii u osób w wieku 20 lat lub wcześniej.

• Choroby przewlekłe: W przypadku chorób zapalnych jelit (choroby Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejącego zapalenia jelita grubego) konieczne jest wcześniejsze i częstsze monitorowanie.

• Inne czynniki ryzyka: Otyłość, palenie tytoniu, nadmierne spożycie alkoholu i dieta bogata w przetworzone mięso mogą zwiększać ryzyko.

Tabela 1: Zalecenia dotyczące kolonoskopii przeciętnej i wysokiego ryzyka

Jak często należy wykonywać kolonoskopię?

Po pierwszej kolonoskopii, kolejne odstępy między badaniami przesiewowymi ustalane są na podstawie wyników badań i indywidualnych czynników ryzyka. Celem jest znalezienie równowagi między skuteczną profilaktyką nowotworową a komfortem pacjenta i dostępnością opieki zdrowotnej.

• Co 10 lat: nie wykryto żadnych polipów ani nowotworów.

• Co 5 lat: wykrywanie małych polipów, stanowiących niewielkie ryzyko.

• Co 1–3 lata: liczne polipy lub polipy wysokiego ryzyka, lub znacząca historia rodzinna.

• Indywidualne odstępy czasu: przewlekłe stany zapalne lub zespoły genetyczne podlegają bardziej rygorystycznym harmonogramom.

Tabela 2: Częstotliwość kolonoskopii na podstawie wyników

Środki ostrożności podczas kolonoskopii

Kolonoskopia jest badaniem rutynowym i generalnie bezpiecznym, ale pewne środki ostrożności zapewniają maksymalne bezpieczeństwo i dokładność. Należy omówić z lekarzem swoją historię choroby, przyjmowane leki i alergie. Powikłania, takie jak krwawienie, infekcja czy perforacja, zdarzają się rzadko i może być konieczne leczenie farmakologiczne lekami rozrzedzającymi krew, przeciwpłytkowymi lub przeciwcukrzycowymi. Zawsze należy stosować się do zaleceń lekarza, a nie samodzielnie odstawiać leków.

Jak długo trwa kolonoskopia?

Sam zabieg trwa zazwyczaj 30–60 minut. Wliczając przygotowanie, sedację i rekonwalescencję, pobyt w ośrodku powinien zająć 2–3 godziny.

Przygotowanie do kolonoskopii

• Dzień przed zabiegiem należy przyjąć przepisane środki oczyszczające jelita.

• Dzień wcześniej należy stosować dietę płynną (rosół, herbata, sok jabłkowy, żelatyna).

• Pij dużo wody, aby zapobiec odwodnieniu.

• Postępuj ściśle według instrukcji, aby uniknąć konieczności przekładania wizyt z powodu złego przygotowania.

Czego nie można jeść 5 dni przed kolonoskopią

• Unikaj produktów bogatych w błonnik, takich jak orzechy, nasiona, kukurydza i produkty pełnoziarniste.

• Unikaj surowych owoców i warzyw ze skórką.

• Unikaj spożywania czerwonych i fioletowych pokarmów i napojów, które mogą przebarwić wyściółkę jelita grubego.

• Stosuj dietę ubogoresztkową, składającą się z pokarmów łatwostrawnych.
  
  

Rekonwalescencja po kolonoskopii

• Czas rekonwalescencji powinien wynosić od 1 do 2 godzin, w zależności od tego, czy znieczulenie ustąpi.

• Częstym objawem jest przejściowe wzdęcie lub gazy spowodowane powietrzem używanym podczas badania.

• Zorganizuj transport do domu i unikaj prowadzenia samochodu przez resztę dnia.

• O ile lekarz nie zaleci inaczej, następnego dnia należy powrócić do normalnych zajęć.

• W przypadku wystąpienia silnego bólu brzucha lub uporczywego krwawienia należy zgłosić się do lekarza.
  
  

Kiedy przerwać badanie przesiewowe kolonoskopii

Istnieje moment, w którym ryzyko może przeważać nad korzyściami. Większość wytycznych sugeruje indywidualne decyzje w wieku 76–85 lat, w oparciu o stan zdrowia, oczekiwaną długość życia i wcześniejsze wyniki. W przypadku osób powyżej 85. roku życia rutynowe badania przesiewowe zazwyczaj nie są zalecane.

Główne korzyści z terminowego badania przesiewowego kolonoskopii

• Wczesne wykrywanie polipów przedrakowych.

• Zapobieganie rakowi jelita grubego poprzez usuwanie polipów.

• Lepsze przeżycie w przypadku wykrycia nowotworu we wcześniejszych stadiach.

• Spokój ducha dla osób z czynnikami ryzyka lub historią rodzinną.

Rozpoczynając kolonoskopię w odpowiednim wieku, przestrzegając odstępów czasu dostosowanych do ryzyka i zachowując właściwe środki ostrożności, można zabezpieczyć się przed nowotworem, któremu można w znacznym stopniu zapobiec, jednocześnie optymalizując bezpieczeństwo i komfort przez cały proces.

Często zadawane pytania

1. W jakim wieku nasz szpital powinien zalecić pacjentom z grupy średniego ryzyka wykonanie badania przesiewowego kolonoskopii?

   Aktualne wytyczne zalecają rozpoczęcie leczenia w wieku 45 lat u osób dorosłych bez szczególnych czynników ryzyka. Ta korekta z 50 do 45 lat odzwierciedla wzrost zachorowań na raka jelita grubego wśród młodszych populacji.

2. Jak często należy planować kolonoskopię u pacjentów po pierwszym badaniu przesiewowym?

   W przypadku pacjentów z grupy średniego ryzyka i prawidłowymi wynikami, co 10 lat jest wystarczające. W przypadku wykrycia polipów niskiego ryzyka zaleca się co 5 lat, natomiast w przypadku wykrycia polipów wysokiego ryzyka badania kontrolne mogą być konieczne co 1–3 lata.

3. Jakie są specjalne wymagania dla grup wysokiego ryzyka?

   Osoby z historią rodzinną, zespołami genetycznymi, takimi jak zespół Lyncha, lub chorobami przewlekłymi, takimi jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, powinny rozpocząć kolonoskopię wcześniej, często w wieku 40 lat lub wcześniej, i w krótszych odstępach czasu między badaniami przesiewowymi.

4. Jakie środki ostrożności powinni zachować pacjenci przed poddaniem się kolonoskopii?

   Pacjenci muszą ściśle przestrzegać instrukcji dotyczących przygotowania jelit, unikać niektórych pokarmów na pięć dni przed zabiegiem oraz poinformować lekarzy o przyjmowanych lekach, takich jak leki rozrzedzające krew lub leki na cukrzycę, aby zapobiec powikłaniom.

5. Jakie są główne korzyści z terminowej kolonoskopii dla pacjentów szpitalnych?

   Wczesne wykrywanie polipów, zapobieganie rozwojowi raka jelita grubego, obniżona śmiertelność i spokój ducha pacjentów z grup ryzyka to główne korzyści wynikające z terminowych badań przesiewowych.